WSTĘP

1. Temat pracy

Niemal na każdym kroku ludzkiej egzystencji spotkać można coraz nowsze osiągnięcia techniki - wytwory ludzkiego geniuszu. Postęp dokonany w dziedzinie elektroniki niesie z sobą liczne dobrodziejstwa, które sprawiają, że życie na naszej planecie staje się łatwiejsze i bardziej twórcze.

Coraz częściej komputer jest wykorzystywany jako narzędzie pracy, ale także udostępniając całą gamę gier służy jako przedmiot rozrywki[1]. Obecny stan techniki pozwala na konstruowanie komputerów coraz lepszych i szybszych. Zastosowanie rozwiązań multimedialnych i przestrzeni wirtualnej czyni gry komputerowe coraz bardziej atrakcyjnymi. Przyciągają one swoją magią całe rzesze nastolatków i ludzi dorosłych spragnionych mocnych wrażeń. Ich odbiorcy doznają także wpływów negatywnych, co rzutuje w znacznym stopniu na rozwój ich osobowości.

            Mając to na uwadze, temat niniejszej pracy sformułowano następująco: „Oddziaływanie multimediów na podświadomość człowieka  jako problem pedagogiczny”. Wybierając taki temat, autor kierował się osobistymi doświadczeniami w tej dziedzinie. Wieloletni kontakt z techniką komputerową pozwolił mu dokładnie zapoznać się z omawianym tematem a w związku z tym zwrócić uwagę na zagrożenia związane z niewłaściwym, wręcz manipulatorskim wykorzystywaniem możliwości jakie udostępnia współczesna technika multimedialna.

2. Terminologia

            Aby przybliżyć podjęty temat należy wyjaśnić poszczególne pojęcia zawarte w tytule pracy.

„Świadomość” jest terminem określającym to, z czego w naszych spostrzeżeniach, myślach, uczuciach, działaniach zdajemy sobie sprawę. Większość jednak naszej psychiki jest poza świadomością. Podświadomość tworzy w psychice trwałą i bogatą rzeczywistość. W codziennym życiu podświadomość daje znać o sobie w różnych sytuacjach, np. poprzez zapominanie czegoś, nastroje złego samopoczucia, złośliwości mające pozornie aktualny powód itp. Treści z podświadomości wywierają wpływ na świadomość, chcą się w różny sposób wydobyć m. in. poprzez marzenia senne, tzw. przypadkowe przejęzyczenia, nieświadome przyzwyczajenia i reakcje. Dziś już nikt nie wątpi, że za pośrednictwem mediów (multimediów) przekazywane są liczne treści przede wszystkim z myślą o podświadomości odbiorców.

Kolejnym pojęciem jest termin – „multimedia”. W ścisłym znaczeniu terminem tym określamy, połączenie różnych sposobów przekazywania informacji (tekstu, dźwięku, grafiki, obrazów ruchomych i nieruchomych) za pośrednictwem komputera lub skomputeryzowanego sprzętu audiowizualnego (odtwarzacza płyt kompaktowych, magnetowidu, elektronicznych instrumentów muzycznych). Techniki multimedialne są połączeniem technik wydawniczych, elektroniki komercyjnej i zastosowań komputerowych. Multimedia stosuje się m. in. w dziedzinie rozrywki (gry, wideoklipy), w wydawnictwach elektronicznych (encyklopedie, słowniki, czasopisma, przewodniki), edukacji (oprogramowanie dydaktyczne i szkoleniowe), telekomunikacji (wideotelefon, wideo konferencje), a także do przeprowadzania symulacji komputerowych (np. lotu, działania urządzeń)[2].

Termin  „oddziaływanie” pełni w tytule funkcję pomostu pomiędzy pojęciami „podświadomość” i „multimedia”. Będzie on używany zamiennie z terminem „wpływ”, który w funkcjonowaniu mass mediów oznacza aktualne doświadczenie związane z ich odbiorem. Recepcji konkretnego medium towarzyszą wtedy doznania natury intelektualnej, emocjonalnej, estetycznej, religijnej, itp. W tym sensie „wpływ” obejmowałby te przeżycia, które rodzą się z lektury gazety, oglądania komedii filmowej, czy słuchania słuchowiska radiowego[3].

Pozycję ostatnią w tytule zajmuje sformułowanie „problem pedagogiczny”. Pedagogika to nauka o wychowaniu, jej celach, metodach, środkach i formach organizacyjnych. Współcześnie pedagogika obejmuje swym zakresem problematykę świadomego i celowego oddziaływania na rozwój człowieka we wszystkich fazach jego życia. Problemem pedagogicznym w tej pracy jest więc zarówno negatywny jak i pozytywny wpływ multimediów na rozwój osobowości przez  ich oddziaływanie na podświadomość.

3. Podjęty problem

Problem podjęty w pracy można ująć w postaci pytań: Jaki wpływ wywierają multimedia na osobowość człowieka przez oddziaływanie na jego podświadomość, oraz: dlaczego ten wpływ jest problemem dla wychowania?

Odpowiedzi na te pytania będzie autor poszukiwał w oparciu o analizę dostępnych publikacji. Już teraz jednak należy podkreślić, że oddziaływanie treści multimedialnych na podświadomość kojarzy się przede wszystkim z wpływem negatywnym. Z tej racji ten właśnie wpływ jest w pracy wyeksponowany. Założenie to jest wsparte racjami natury pedagogicznej. Wszak przekazy medialne na podświadomość są poważnym zagrożeniem dla osobowości. Wymaga to więc pilnych opracowań i studiów na użytek wychowawców.

4. Stań badań i literatury

Niewiele opublikowano w Polsce prac na temat oddziaływania multimediów na podświadomość człowieka. W większości dostępnych publikacji mówi się najczęściej o ich oddziaływaniu na psychikę dziecka[4]. Autor nie spotkał opublikowanych prac, które by badały wpływ multimediów na podświadomość człowieka. Najwięcej uwagi poświęcają autorzy negatywnym wpływom na osobowość ze strony mediów, a w szczególności telewizji[5].

Przyjmując, że bogactwo literatury jest odzwierciedleniem prowadzonych badań nad danym tematem należy stwierdzić, iż szeroko zakrojonych badań nad tym problemem jeszcze nie podjęto. Jednak pojawiają się już próby takich badań. Przeprowadziła je prof. Maria Braun-Gałkowska wraz z zespołem współpracowników z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego[6].

5. Cel i budowa pracy

Teoretycznym celem pracy jest rozwiązanie nowego problemu naukowego jakim są pedagogiczne aspekty oddziaływania multimediów na  podświadomość człowieka. Celem praktycznym zaś jest zwrócenie uwagi nauczycieli i wychowawców na zagrożenie jakie niesie ze sobą obcowanie z techniką komputerową, oraz opracowanie na ich użytek materiału pomocniczego.

Praca jest zbudowana z trzech części, które pokrywają się z odnośnymi rozdziałami.

W pierwszym rozdziale jest prezentowana podstawowa wiedza z dziedziny osobowości i multimediów. Najpierw  autor przedstawia zagadnienia związane z fenomenem osobowości i czynnikami jej rozwoju. Następnie wyjaśnia mechanizmy oddziaływania multimediów i warunki ich skuteczności. Na końcu omawia zagadnienia dotyczące kontaktu człowieka z techniką multimedialną.

Drugi rozdział przybliża najważniejsze zmiany zachodzące w zachowaniu jednostki wywołane przekazami na podświadomość.

Trzeci i ostatni rozdział zawiera praktyczne wnioski i postulaty dla pedagogiki a tym samym dla praktyki wychowawczej.

Autor żywi nadzieję, iż praca może się stać skromną pomocą  dla osób, które podejmują trud wychowania w „epoce mediów”.